Wat kunt u wel (en niet) verwachten van een rechtszaak over een familierechtelijk conflict?

We hebben gemerkt dat veel van onze cliënten niet goed weten wat ze van een rechtszaak over een familierechtelijk conflict (echtscheiding, omgang, gezag, alimentatie, etc.) kunnen verwachten. Dat is heel voorstelbaar; de meesten van u hebben nog nooit een rechtszaak gevoerd en/of een rechtbank van binnen gezien. Het is belangrijk om een realistisch beeld te hebben van wat u te wachten staat. Daarom heeft ons kantoor deze folder gemaakt. We geven daarin algemene informatie over de gang van zaken in rechtszaken over familierechtelijke onderwerpen. Let op: deze informatie is niet bedoeld als persoonlijk juridisch advies; dat kan alleen uw advocaat, die uw zaak goed kent, u geven.

Hoe verloopt een rechtszaak?

Bijna alle rechtszaken in het familierecht beginnen met een verzoekschrift, dat door een van de partijen wordt ingediend. Bijvoorbeeld een verzoek tot echtscheiding, een verzoek tot vaststelling van een omgangsregeling of van kinderalimentatie, of een verzoek om een omgangsregeling te

wijzigen of de alimentatie aan te passen. Zo’n verzoek wordt door een advocaat in nauw overleg met de cliënt opgesteld en schriftelijk ingediend.

De persoon tegen wie het verzoek zich richt, wordt verweerder genoemd. Hij/zij krijgt de kans om, via een advocaat, schriftelijk te reageren op het verzoek. Zo’n reactie heet een verweerschrift. Als de verweerder dat wil, kan hij/zij in zijn verweerschrift een eigen verzoek indienen. Daarop mag de oorspronkelijk verzoeker ook weer schriftelijk reageren.

Na deze schriftelijke ronde(s) volgt bijna altijd een zitting bij de rechtbank. De zitting is bedoeld om partijen de kans te geven hun verzoek en hun verweer mondeling toe te lichten. De rechter heeft dan de gelegenheid om partijen vragen te stellen.

Binnen een vaste termijn voor de zitting (in de meeste zaken 10 dagen) kunnen partijen nog aanvullende documenten indienen bij de rechtbank. Bijvoorbeeld actuele inkomensgegevens in een alimentatiezaak. Na de zitting mogen er geen documenten meer worden ingediend.

Er wordt vrijwel nooit op zitting al een beslissing genomen over uw zaak. De beslissing komt meestal 4-6 weken na de zitting. Als het erg druk is op de rechtbank, duurt het soms nog langer. Uw advocaat krijgt de beslissing per post. En zij informeert u dan zo snel mogelijk over de uitkomst.

Hoe verloopt een zitting in een familiezaak?

De meeste rechtszaken over familierechtelijke onderwerpen bij de rechtbank worden behandeld door één rechter, die wordt bijgestaan door een griffier. De griffier maakt tijdens de zitting aantekeningen van wat er wordt gezegd. Anders dan in sommige landen wordt er geen woord-voor- woord verslag gemaakt.

In sommige (ingewikkelde) zaken wordt de zaak behandeld door drie rechters en een griffier. Zaken in hoger beroep, die lopen bij het gerechtshof, worden altijd door drie rechters en een griffier behandeld.

Familiezaken worden ‘achter gesloten deuren’ behandeld. Dat betekent dat er behalve de partijen en hun advocaten en andere bij de zaak betrokken professionals (denk bijvoorbeeld aan een gezinsvoogd, de medewerker van de Raad voor de Kinderbescherming, of een tolk) geen andere mensen aanwezig mogen zijn. Belangstellenden (bijvoorbeeld vrienden of familie van partijen) mogen dus niet mee in de rechtszaal. Op deze regel wordt bijna nooit een uitzondering gemaakt.

De rechter luistert naar wat de advocaten van partijen over de zaak te zeggen hebben en stelt vragen, zowel aan de advocaten als aan de partijen zelf. Het is niet de bedoeling dat de advocaten rechtstreeks vragen aan partijen stellen. U hoeft dus niet bang te zijn voor een soort kruisverhoor door uw ex of diens advocaat.

In zaken die over kinderen gaan is soms, niet altijd, een medewerker van de Raad voor de Kinderbescherming op zitting aanwezig. Die geeft de rechter een mondeling advies over welke beslissing de Raad het meest in het belang van de kinderen vindt. De rechter neemt dat advies mee in de beslissing.

U en uw wederpartij krijgen helemaal aan het eind van de zitting de kans om afsluitend nog kort iets te zeggen. U kunt dan aan de rechter vertellen wat voor u het belangrijkste van de zaak is, of iets onder de aandacht brengen dat op zitting nog niet aan bod is geweest. U krijgt daar een paar minuten de tijd voor, dus een heel lang verhaal kan het niet zijn.

Een zitting duurt doorgaans ongeveer 45-60 minuten, wat meestal niet lang genoeg is om alle aspecten van een zaak uitvoerig te behandelen. Het is daarom goed om u te realiseren dat de schriftelijke ronde minstens net zo belangrijk is als de zitting, in sommige zaken zelfs belangrijker. Het is niet de bedoeling dat partijen op de zitting alles herhalen wat er in de stukken staat; de rechter heeft die stukken gelezen en kent de inhoud. De zitting dient eigenlijk vooral voor het beantwoorden van vragen van de rechter naar aanleiding van de schriftelijke ronde of het delen van nieuwe informatie. Dat betekent ook dat in sommige zaken de ene partij veel meer vragen krijgt dan de andere partij. Of dat de ene advocaat veel meer aan het woord komt dan de andere. Dat betekent niet dat de rechter partijdig is, of de advocaat die veel praat beter zijn/haar werk doet dan de andere. Het zegt ook niets over de uiteindelijke beslissing die de rechter neemt.

Wat kunt u (niet) van de rechter verwachten?

Een rechterlijke beslissing is niet meer dan een antwoord op een vraag. U heeft gevraagd om te bepalen wie in het huis mag blijven wonen of bij wie de kinderen worden ingeschreven– dan krijgt u op die vragen een antwoord. Niet meer en niet minder.

Met andere woorden: de rechter beslist over de zaak, niet over u of uw ex als persoon. De rechter geeft ook geen oordeel over de voorgeschiedenis. De rechter bepaalt bijvoorbeeld niet wie er het meest te verwijten valt over de scheiding. Er wordt geen schuldige aangewezen voor het conflict. Rechters zijn ook vrijwel nooit geïnteresseerd in wie er tijdens de relatie vreemd is gegaan en met wie.

Rechters in familiezaken gaan doorgaans uit van de veronderstelling dat beide partijen bij hebben gedragen aan het probleem waar een oplossing voor wordt gezocht, en richten zich vooral op het vinden van die oplossing. Als u het gevoel heeft dat vooral uw ex degene is die het conflict in stand houdt, kan het heel onbevredigend zijn dat de rechtbank uitgaat van ‘waar twee vechten, hebben twee schuld’. Maar u kunt daar maar beter van te voren rekening mee houden.

Rechters reageren vaak nogal geïrriteerd op welles-nietes-discussies of beschuldigingen over en weer. Het is verstandig om die zoveel als mogelijk te vermijden – ze leiden tot niets. Als u problemen ervaart door de houding van uw ex, is het belangrijk om die zo duidelijk mogelijk te omschrijven en te onderbouwen in het verzoekschrift of verweerschrift. Uw advocaat zal met u bespreken wat wel en wat niet relevant is voor de beslissing in uw zaak.

Is er een alternatief voor een rechtszaak?

Het voordeel van een rechtszaak is dat er uiteindelijk een knoop wordt doorgehakt. Het nadeel van een rechtszaak is dat u niet degene bent die dat doet. U moet maar afwachten wat de rechter beslist en hebt de uitkomst niet in eigen hand. Bovendien zijn rechtszaken vaak lang slepende aangelegenheden (de doorlooptijd voor een echtscheiding bij de rechtbank Amsterdam is al gauw een jaar).

Als u samen met uw wederpartij tot afspraken komt, hebt u meer controle over het resultaat en kunt u veel sneller verder met uw leven. U zult waarschijnlijk niet alles precies zo geregeld krijgen als u zou willen, maar vaak is het wel mogelijk om een akkoord te bereiken waar beide partijen goed mee kunnen leven. Wij houden dat perspectief altijd voor ogen en kijken in ieder stadium van de zaak naar de mogelijkheden om toch nog tot een onderlinge oplossing te komen.

Aan het begin van de zaak bespreken we met u of mediation een optie is. Mediation is een traject waarbij u en uw wederpartij samen met een mediator, een onafhankelijke, neutrale bemiddelaar, proberen afspraken te maken over uw conflict. Wij kunnen u tijdens zo’n traject op de achtergrond adviseren, zodat u altijd kunt toetsen of de afspraken die gemaakt worden recht doen aan uw redelijke belangen.